Czy na podstawie karty stałego pobytu mogę poruszać się po strefie Schengen?

Tak. Jednak należy pamiętać, że zarówno karta pobytu stałego jak i czasowego wydana w Polsce daje cudzoziemcowi prawo do wyjazdu do krajów Schengen i pobytu w nich przez okres 3 miesięcy w okresie kolejnych 180 dni w celu turystycznym. Podróżując po strefie Schengen należy mieć zawsze ważną kartę pobytu, paszport oraz ubezpieczenie zdrowotne. Karta pobytu stałego lub czasowego wydana w Polsce nie uprawnia cudzoziemca nienależącego do Unii Europejskiej do wykonywania pracy poza granicami Polski.

Czym różni się zezwolenie na pobyt stały od zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego?

Te dwa zezwolenia różnią się wyłącznie podstawą na jakiej mogą być wydane. Zezwolenie na pobyt stały otrzymają cudzoziemcy, którzy udowodnią więzy rodzinne z Polską, np. mają polskie pochodzenie czy małżonka Polaka. Pozostali cudzoziemcy mogą starać się o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego, które wydawane jest cudzoziemcom przebywających w Polsce ze względów zarobkowych, tj. wykonywania pracy. Karta rezydenta długoterminowego UE jest wydawana na 5 lat, karta stałego pobytu na 10 lat.

Czy po upływie ważności karty rezydenta długoterminowego UE muszę złożyć kolejny wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego?

Nie. Zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE jest wydawane bezterminowo. Podobnie jest z kartą stałego pobytu. Oba te zezwolenia wydawane są bezterminowo. Natomiast karta rezydenta wydawana jest na okres ważności 5 lat, karta stałego pobytu na okres 10 lat. Przed upływem tego terminu należy złożyć wniosek o wydanie nowej karty pobytu rezydenta długoterminowego/stałego pobytu a nie nowy wniosek o zezwolenie na pobyt.

Czy jeśli studiowałem 5 lat w Polsce, mogę złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE?

Nie. Okres studiowania w Polsce zaliczany jest wyłącznie w połowie. Dlatego 5-letni okres studiów wliczany jest do okresu niezbędnego do wydania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego w wymiarze 2 i pół roku. Wobec tego nie zostanie spełniona podstawowa przesłanka 5-letniego pobytu w Polsce.

Upłynął termin ważności karty pobytu a posiadam paszport biometryczny i mogę skorzystać z pobytu na podstawie ruchu bezwizowego. Czy muszę wyjechać z Polski a następnie wjechać na terytorium RP aby rozpocząć pobyt bezwizowy?

Nie. Aby rozpocząć pobyt w Polsce w ramach ruchu bezwizowego nie jest potrzebny wyjazd z Polski a następnie wjazd na terytorium RP. Pobyt na podstawie ruchu bezwizowego uruchamia się następnego dnia po zakończeniu ważności karty pobytu. Na terytorium RP w ramach ruchu bezwizowego można przebywać przez 90 dni w okresie 180 dni.

Czy na podstawie ruchu bezwizowego mogę poruszać się po całej Strefie Schengen?

Tak. Ruch bezwizowy uprawnia cudzoziemca do podróżowania nie tylko do Polski ale do wszystkich innych państw, będących w Strefie Schengen. Obowiązuje przy tym zasada łącznego pobytu w strefie państw Schengen w ruchu bezwizowym przez 90 dni w ciągu kolejnych 180 dni.

Mam w paszporcie wbitą pieczątkę potwierdzającą złożenie wniosku o pobyt. Czy mogę na podstawie takiej pieczątki opuścić terytorium Polski i wrócić do swojego kraju?

Tak. Pieczątka wojewody daje możliwość opuszczenia terytorium RP i wjechania do kraju pochodzenia cudzoziemca ale tylko wtedy gdy kraj, którego obywatelstwo cudzoziemiec posiada graniczy z Polską lub gdy cudzoziemiec posiada bezpośrednie połączenie lotnicze z Polski do kraju którego obywatelstwo posiada. Na podstawie pieczątki wojewody w paszporcie cudzoziemiec nie ma jednak możliwości powrotu do Polski. Ponowny wjazd na terytorium RP umożliwi wiza lub prawo do wjazdu bezwizowego.

Czy na podstawie pieczątki w paszporcie potwierdzającym złożenie wniosku o pobyt mogę podróżować po krajach Strefy Schengen?

Nie. Pieczątka w paszporcie nie uprawnia do podróżowania po Strefie. Pieczątka wojewody w paszporcie jest wyłącznie potwierdzeniem, że wniosek o pobyt (czasowy, stały lub rezydenta długoterminowego UE) został złożony do właściwego organu i nie zawiera braków formalnych a pobyt cudzoziemca jest legalny do czasu zakończenia postępowania.

Posiadam już pozytywną decyzję o udzieleniu zgody na pobyt. Czy na jej podstawie mogę podróżować?

Nie. Decyzja taka nie jest dokumentem uprawniającym do podróżowania za granicę. Aby przekraczać granicę niezbędne są karta pobytu oraz paszport. Na podstawie pozytywnej decyzji można jedynie opuścić terytorium RP w celu wjazdu do kraju, którego cudzoziemiec ma obywatelstwo, pod warunkiem, że kraj ten graniczy z Polską lub jest do niego bezpośrednie połączenie lotnicze.  Jednak by ponownie wjechać do Polski należy posiadać wizę  lub prawo do wjazdu bezwizowego.

Czym różni się umowa o pracę od umowy zlecenia?

Umowa o pracę zapewnia pracownikowi wiele uprawnień, których pracodawca nie może go pozbawić. W szczególności są to takie uprawnienia jak: prawo do odpłatnego urlopu wypoczynkowego czy zwolnienia chorobowego. Wypowiedzenie umowy o pracę wiąże się z koniecznością zachowania określonych terminów od wypowiedzenia umowy, co daje zatrudnionemu np. czas na znalezienie innej pracy. I tak, jeśli pracownik pracował u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie, jeśli co najmniej 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi jeden miesiąc. Natomiast jeśli pracownik pracował co najmniej 3 lata, okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Prawo pracy przewiduje również, że łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tym samym pracownikiem i pracodawcą, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech. W sytuacji przekroczenia łącznego okresu trwania umowy na czas określony lub zawarcia kolejnej, czwartej umowy na czas określony, uznaje się, że zawarto umowę na czas nieokreślony, co wiąże się z szerszą ochroną prawną pracownika.

Sytuacja prawna osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę jest znacznie korzystniejsza niż osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia. Zatrudniony w ramach umowy zlecenia nie posiada powyższych uprawnień. Umowa zlecenia rządzi się innymi przepisami, tj. wynikającymi z kodeksu cywilnego, które co do zasady nie przewidują żadnych rygorów dotyczących wypowiedzenia umowy czy płatnych urlopów wypoczynkowych. Umowa zlecenia może zostać zawarta na dowolny okres i być bez ograniczeń przedłużana.

Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenie standardowo objęte są obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, co umożliwia korzystanie z publicznej opieki medycznej. Istnieje także możliwość opłacanie składek na ubezpieczanie chorobowe, które jest dobrowolne. W przypadku zgłoszenia osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia do ubezpieczenia chorobowego ma ona prawo do wynagrodzenia w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim (ale dopiero po okresie 90-dni nieprzerwanego opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe). Aby zostać objętym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym należy zadeklarować to pracodawcy przed podpisaniem umowy lub w trakcie jej trwania. Składka na ubezpieczenie chorobowe jest potrącana z miesięcznej pensji i wynosi 2,45% wynagrodzenia.

Zmieniłam nazwisko, czy w związku z tym muszę wymienić kartę pobytu?

Tak. Karta pobytu jest dokumentem potwierdzającym tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz uprawnia go, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. W związku z tym, wszystkie dane umieszczone na karcie pobytu powinny być aktualne, a zmiana danych wiąże się z koniecznością wymiany karty pobytu. Na dokumencie tym zamieszczone są m.in. takie dane jak imię (imiona) i nazwisko cudzoziemca. Dlatego zmiana nazwiska cudzoziemca wiąże się z obowiązkiem wymiany karty pobytu na dokument w którym zamieszcza się aktualne nazwisko jego posiadacza.

Wniosek o wymianę karty pobytu należy złożyć w terminie 14 dni po wystąpieniu przesłanek do jej wymiany, tj. w omawianym przypadku od chwili zmiany nazwiska, co zazwyczaj ma miejsce w dacie zawarcia związku małżeńskiego.

Kartę pobytu wymienia lub odmawia jej wymiany wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. Kartę pobytu w przypadku cudzoziemca, któremu udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych, wymienia lub odmawia jej wymiany komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca.

Przebywam w Polsce na podstawie karty pobytu w związku z pracą, którą właśnie straciłem. Czy muszę zawiadomić o tym wojewodę?

Tak. Cudzoziemiec przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę ma obowiązek zawiadomienia na piśmie wojewody, który udzielił tego zezwolenia, w terminie 15 dni roboczych, o utracie pracy u któregokolwiek z podmiotów powierzających wykonywanie pracy, wymienionych w tym zezwoleniu.

Jeżeli cudzoziemiec wykona powyższy obowiązek, może legalnie przebywać na terytorium Polski w okresie 30 dni liczonych od dnia utraty pracy na rzecz podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, wymienionego w zezwoleniu. W tym okresie powinien złożyć nowy wniosek o wydanie karty pobytu zgodnie z celem pobytu w Polsce, np. związanym z wykonywaniem pracy czy łączeniem rodzin. Po złożeniu wniosku następuje legalizacja pobytu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o wydanie karty pobytu.

Jeżeli cudzoziemiec nie dokona zawiadomienia o utracie pracy we wskazanym wyżej terminie, wojewoda cofnie zezwolenie na pobyt czasowy.

Kiedy można starać się o kartę rezydenta długoterminowego UE?

Cudzoziemiec, który przebywa w Polsce może złożyć wniosek o wydanie karty rezydenta długoterminowego UE, jeśli spełni jednocześnie następujące warunki:

1. przebywa legalnie i nieprzerwanie w Polsce przez co najmniej 5 lat,
2. posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,
3. posiada ubezpieczenie zdrowotne,
4. posiada potwierdzoną znajomość języka polskiego.

Znajomość języka polskiego potwierdza się jednym z trzech dokumentów:

1. certyfikatem znajomości języka polskiego na poziomie B1,
2. świadectwem ukończenia szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej lub szkoły wyższej z wykładowym językiem polskim,
3. świadectwem ukończenia szkoły lub uczelni z wykładowym językiem polskim za granicą.